Με αφορμή την μαύρη επέτειο της τραγωδίας του Heysel, το Liverpool.gr παρουσιάζει γιατί η ιστορία για «τη Thatcher που νίκησε τον χουλιγκανισμό» είναι ένα σπουδαίο παραμύθι.
Ο πιο σοφός τρόπος για να ξεκινήσουμε αυτό το κείμενο, αυτή την αναδρομή και αυτή την ιστορική έρευνα, είναι να αναφέρουμε πως τα παρακάτω ΔΕΝ περιέχουν πολιτικό σχόλιο. Δεν σχολιάζεται η ορθότητα της πολιτικής που ακολούθησε η Margaret Thatcher ή η οποιαδήποτε σπουδαιότητα του John Major που πήρε τη θέση της.
Η παράθεση της κάτωθι αλήθειας με στοιχεία και αποδείξεις γίνεται για να μπει ένα λιθαράκι στο μονοπάτι προς την έξοδο του τούνελ της παραπληροφόρησης που βρίσκεται εν ενεργεία από το 1985 μέχρι και σήμερα, σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, πέρα από την Μεγάλη Βρετανία και την Ιρλανδία.
Η αγγλική εφεύρεση εν ονόματι «χουλιγκανισμός»
Η ιστορία μας ξεκινά αρκετά πριν το Heysel. Ήδη από τις αρχές του αιώνα είχαν σημειωθεί πολλαπλά συμβάντα συγκρούσεων σε ποδοσφαιρικούς αγώνες ανάμεσα σε φιλάθλους δύο αντίπαλων ομάδων.
Οι Άγγλοι θεωρήθηκαν οι μεγαλύτεροι «ταραξίες» της Ευρώπης, με τον όρο «χούλιγκαν» να περιγράφει αυτή τη κατηγορία ανθρώπων.
Σύμφωνα με τον μύθο, ο όρος προέρχεται από την οικογένεια Χούλιγκαν, οι οποίοι λέγεται πως ήταν Ιρλανδοί μετανάστες στην Αγγλία, γνωστοί για τις… παρακρατικές τους δράσεις.
Το παράδειγμα των Βρετανών (μην βγάζουμε και τους Σκωτσέζους έξω), ακολούθησαν πολλοί Ευρωπαίοι. Στη χώρα μας σίγουρα οι παλαιότεροι θα θυμάστε την επιρροή τους, με τις βρετανικές σημαίες να βρίσκονται συχνά στα ελληνικά πέταλα.
Τον πιο αξιόμαχο αντίπαλο, όμως, οι Άγγλοι τον βρήκαν στους Ιταλούς. Η δυναμική των ομάδων τους, μαζί με την… εμπειρία σε εμφύλιες διαμάχες και σε διάφορες «βεντέτες», δημιούργησαν το μεγαλύτερο ντέρμπι στη Γηραιά Ήπειρο. «Hooligans vs Ultras».
Το «μαύρο» ’85 των Άγγλων
Ο χουλιγκανισμός αλλά και η φανερή γύμνια της οργάνωσης και των υποδομών του αγγλικού ποδοσφαίρου, έφτασαν στο peak τους το 1985.
Στις 13 Μαρτίου, η κυβέρνηση των Συντηρητικών της Margaret Thatcher δημιουργεί μια «επιτροπή πολεμικών επιχειρήσεων» κατά των περιστατικών βίας, έπειτα από έναν προημιτελικό FA Cup, όταν οπαδοί της Millwall έκαναν στη κυριολεξία γυαλιά-καρφιά το Kenilworth Road της Luton Town και πολλές pub της γύρω περιοχής.
Αυτή ήταν δυστυχώς μόνο η προθέρμανση. Η τραγική κατάσταση των σταδίων εκείνη την εποχή ήταν ορατή. Στο Bardford, υπήρχαν μαρτυρίες για συσσώρευση απορριμμάτων κάτω από τη ξύλινη Main Stand, με την πυροσβεστική να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Μάταια.
Στις 11 Μαΐου του 1985, κατά τη διάρκεια ενός αγώνα με την Lincoln, μια μικρή φωτιά ξεκίνησε στη κερκίδα, πιθανότατα από ρίψη τσιγάρου. Αρκετοί επιχείρησαν να φύγουν από τις εξόδους, για να βρουν εν τέλει κλειδωμένες πόρτες και να εγκλωβιστούν εκεί. Η φωτιά σε λιγότερο από πέντε λεπτά είχε εξαπλωθεί σε όλη τη κερκίδα. Το αποτέλεσμα ήταν 56 νεκροί.
Την ίδια μέρα, ένας 14χρονος έχασε τη ζωή του στο St. Andrews, όπου η γηπεδούχος Birmingham City υποδεχόταν τη Leeds. Η αστυνομία έσπρωξε κόσμο προς έναν τοίχο για να αποφευχθούν επεισόδια, αυτός κατέρρευσε και ο νεαρός έχασε τη ζωή του.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Οι εικόνες στο βίντεο που ακολουθεί είναι σκληρές.
Η τραγωδία του Heysel
Στις 29 Μαΐου του 1985, η Liverpool θα αντιμετώπιζε την Juventus για τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στο Heysel Stadium των Βρυξελλών.
Το γήπεδο αποδείχθηκε ακατάλληλο, η αστυνόμευση απαράδεκτη και η συμπεριφορά των Άγγλων οπαδών θανατηφόρα. Δίπλα στους ταξιδιώτες από το νησί, είχε ορισθεί το Block Z ως «ουδέτερη» ζώνη, με τα εισιτήρια να πωλούνται στο Βέλγιο. Χωρίς έλεγχο, αυτά κατέληξαν κυρίως σε Ιταλούς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσουν σκηνές βίας, με το τελευταίο και μοιραίο ντου των οπαδών της Liverpool να φέρνει τη κατάρρευση ενός τοίχου και την σύνθλιψη 39 ανθρώπων, επί το πλείστο οπαδών της Juventus.
Το ματς διεξήχθη κανονικά παρά τη μαζική απώλεια ζωής, το τρόπαιο κατέληξε στο Τορίνο, κάτι που ελάχιστη σημασία είχε.
Η αστυνομία του Βελγίου τις επόμενες μέρες εξέτασε το υλικό από τις κάμερες και πολλές φωτογραφίες, προχώρησε σε συλλήψεις, με 14 ανθρώπους να κρίνονται ένοχοι.
Ανάμεσα στους συλληφθέντες που αφέθηκαν ελεύθεροι ήταν και ο μετέπειτα ποδοσφαιριστής Ronnie Jepson, ο οποίος είναι γνωστό πως είναι οπαδός της Stoke City.
Η εξήγηση του γιατί ήταν εκεί, είναι πως το παιχνίδι είχε τεράστιο ενδιαφέρον για το «ντέρμπι Hooligans vs Ultras». Τα επόμενα χρόνια στην Αγγλία λίγοι μιλούσαν για το Heysel γιατί όλοι ήξεραν πως η μεγαλύτερη ποσότητα του αίματος μπορεί να ήταν στα χέρια των οπαδών της Liverpool, δεν ήταν όμως όλη.
Η σχέση της Thatcher με το ποδόσφαιρο
Δεν είναι άδικο να πούμε πως η Margaret Thatcher εξάσκησε μια πολιτική αρκετά σκληρή για τον λαό των Βρετανών, με ορισμένα αποτελέσματα φυσικά για την οικονομία της χώρας. Το μόνο σίγουρο είναι πως τα λαϊκά στρώματα δεν την αποδέχονταν και αντίστροφα, εκείνη δεν τα υπολόγιζε ιδιαίτερα στις πολιτικές της.
Κομμάτι των λαϊκών στρωμάτων για τη Thatcher ήταν και το ποδόσφαιρο. Στα μάτια της πρωθυπουργού της χώρας, αποτελούσε ένα «άθλημα της πλέμπας», «απασχόληση για αγρίους», το σπίτι των «μεγαλύτερων απορριμμάτων της κοινωνίας».
Βρισκόταν συχνά-πυκνά εναντίον του, αφού η δημοφιλία του σπορ και τα… κατορθώματα των Άγγλων οπαδών στην Ευρώπη επηρέαζαν την εικόνα της χώρας στην ήπειρο, κάτι φοβερά αρνητικό για μια κυβέρνηση που βασιζόταν πολύ στην εξωτερική της πολιτική.
Η αντίδραση της βρετανικής κυβέρνησης στη τραγωδία
Τα υψηλά κλιμάκια των Συντηρητικών, με την Margaret Thatcher φυσικά ως ηγέτιδα, γνώριζαν πως η τραγωδία του Heysel δεν ήταν αποτέλεσμα των πράξεων μόνο των οπαδών της Liverpool, παρά το αποτέλεσμα μιας υποκουλτούρας που είχε μόνιμη δράση στα αγγλικά γήπεδα.
Δύο μέρες μετά τη τραγωδία, σε επικοινωνία με τον Jacques Georges (πρόεδρος UEFA), η πρωθυπουργός χαρακτήρισε «επιεική» τιμωρία τον αποκλεισμό των αγγλικών ομάδων από την Ευρώπη, κάτι που όμως δέχθηκε μετά χαράς.
Απαίτησε από την αγγλική ομοσπονδία να εφαρμόσει τη τιμωρία πριν το κάνει η UEFA, για να μπορέσει να σώσει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, για να πάρει την απάντηση πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει από την FA. Τέτοια ήταν η ενασχόλησή της με το άθλημα.
Στις 2 Ιουνίου, η UEFA ανακοίνωσε τη τιμωρία για «μέχρι νεοτέρας», με τη Liverpool να δέχεται μια τιμωρία «ν+3». Εν τέλει αυτή διήρκησε πέντε χρόνια, ενώ οι Reds επέστρεψαν μετά από έξι και όχι οκτώ.
Οι προτάσεις της Thatcher για τη πάταξη της βίας
Πολλοί έχουν στο μυαλό τους αυτή τη τιμωρία, την οποία συμφώνησε όντως η Thatcher με τον Georges, ως την αρχή του τέλους του χουλιγκανισμού στην Αγγλία.
Η απάντηση, έρχεται στα δεδομένα, αφού τα σκηνικά βίας αυξήθηκαν στο νησί τα επόμενα χρόνια.
Η ανακοίνωση της Thatcher για την έναρξη του «πολέμου» κατά των χούλιγκαν, έδωσε στην ουσία το ελεύθερο στην πάντα πιστή σε εκείνη αστυνομία να ενεργεί αυτοβούλως. Η κόντρα ανάμεσα στα σώματα ασφαλείας και στους οπαδούς έφτασε σε δυσθεώρητα ύψη, την ώρα που οι Συντηρητικοί επιχείρησαν να περάσουν τροπολογία στον αθλητικό νόμο του 1975.
Μεταξύ άλλων, στη τροπολογία υπήρχαν μέτρα όπως η ενίσχυση των φραχτών στις εξέδρες των φιλοξενούμενων (βλέπετε πουθενά φράχτες στα αγγλικά γήπεδα;), με πρόταση μάλιστα να είναι και ηλεκτροφόροι (!), περισσότερες κάμερες, περισσότερη αστυνομία μέσα και έξω από τα γήπεδα, το φοβερό «Goalies for hoolies», όπου «ικανοί στην ομιλία» γκολκίπερ, οι οποίοι «βρίσκονται πολύ κοντά στα γεγονότα στις κερκίδες», θα δημιουργούσαν εκθέσεις για την αστυνομία (αν είναι ποτέ δυνατόν…) και φυσικά το πλήρως αποτυχημένο μέτρο για τη κρατική κάρτα φίλου (σας θυμίζει κάτι… ελληνικό;).
Η βία στα αγγλικά γήπεδα από το 1985 μέχρι το 1989
Η ισχυρότερη αστυνόμευση ήταν γεγονός, αφού δεν χρειαζόταν νόμος για να πείσει κάποιος οποιονδήποτε ένστολο να χειροδικεί πιο εύκολα, όπως και η τιμωρία των ευρωπαϊκών διοργανώσεων. Αποτέλεσμα; Κανένα.
Στις 8 Αυγούστου του 1986, οπαδοί της West Ham και την Man United συγκρούστηκαν σε φέρυ μποτ για την Ολλανδία, με αποτέλεσμα οκτώ συλλήψεις.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 1986, οπαδοί της Leeds αναποδογυρίζουν και καίνε καντίνα στο Bradford, χωρίς η αστυνομία να βρίσκει τους υπεύθυνους.
Στις 15 Αυγούστου του 1987, χιλιάδες οπαδοί της Wolves πραγματοποιούν πραγματική εισβολή στο Scarborough, για ματς τέταρτης κατηγορίας, δημιουργώντας υλικές ζημιές χιλιάδων λιρών, με αποτέλεσμα 56 συλλήψεις.
Στις 9 Ιανουαρίου του 1988, γίνεται η διάσημη «Μάχη του Highbury», όπου χιλιάδες οπαδοί της Millwall συγκρούονται με αυτούς της Arsenal, με την αστυνομία να προχωρά σε 41 συλλήψεις.
Η τραγωδία του Hillsborough
H παντελής έλλειψη οποιουδήποτε πλάνου για βελτίωση των συνθηκών στους αγώνες ποδοσφαίρου θα έφερνε κάποια στιγμή με μαθηματική ακρίβεια μία ακόμη τραγωδία.
Αυτή ήρθε στο Hillsborough του Sheffield και, επειδή η μοίρα παίζει περίεργα παιχνίδια, οι 97 άνθρωποι που τόσο άδικα έχασαν τη ζωή τους ήταν οπαδοί της Liverpool.
Η αστυνομία έδωσε το ελεύθερο σε υπεράριθμους οπαδούς να στριμωχτούν στο κεντρικό κομμάτι της Leppings Lane End, αφήνοντας κενά τα άλλα διαζώματα, με αποτέλεσμα 97 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους από ασφυξία.
Όπως είναι πια όχι απλά γνωστό, αλλά επίσημα αναγνωρισμένο, η έλλειψη οργάνωσης από την αστυνομία έφερε την τραγωδία, εμπόδισε τις απόπειρες να σωθούν τουλάχιστον 54 άνθρωποι (όλοι κρίθηκαν νεκροί 15 λεπτά μετά τη τραγωδία για να αποφευχθεί η έρευνα για το αν θα μπορούσαν να σωθούν), ενώ η απόπειρα συγκάλυψης των ευθυνών της παραλίγο να φέρει πολλά χρόνια πίσω το αγγλικό ποδόσφαιρο.
Ευτυχώς για τους Άγγλους, η υπόθεση έπεσε στα χέρια του Lord Justice Taylor, ο οποίος στη πρώτη του έκθεση και παρά το ότι η αστυνομία του Sheffield είχε «πειράξει» 164 καταθέσεις, δεν επέρριπτε καμία ενοχή στους οπαδούς.
Αυτό φυσικά πήγαινε κόντρα στη περιρρέουσα ατμόσφαιρα, αφού αστυνομία και media (με πρώτη τη σιχαμερή «Sun» του ακόμα πιο σιχαμερού Κelvin MacKenzie) ανέφεραν πως «μεθυσμένοι χούλιγκαν» χωρίς εισιτήρια δημιούργησαν τη τραγωδία με «αλλεπάλληλα ντου» και «εμπόδισαν την αστυνομία» από το να κάνει το έργο της, «κάνοντας πλιάτσικο στους νεκρούς» και «ουρώντας πάνω στους ένστολους».
Μέχρι και ο πρόεδρος της UEFA, Jacques Goerges, χαρακτήρισε τους οπαδούς της Liverpool ως «κτήνη» που «σκότωσαν τους δικούς τους», χυδαιότητες που αναγκάστηκε να… μαζέψει γρήγορα όταν ενημερώθηκε για το τι είχε πραγματικά συμβεί.
Για το τι ήξερε η Thatcher για τη συγκάλυψη, μπορούν να γίνουν μόνο εικασίες. Το πιο πιθανό είναι πως η αρχική της ενημέρωση ήταν αυτή που έφτασε και στα media. Πως πρόκειται για άλλο ένα παράδειγμα χουλιγκανισμού και πως τα «ζώα σκοτώθηκαν μόνοι τους».
Το κατά πόσο δεν έμαθε την αλήθεια μετέπειτα, είναι ερωτηματικό. Οι εικασίες, βέβαια, είναι στο χέρι του καθενώς.
Η έκθεση Taylor που πραγματικά άλλαξε το αγγλικό ποδόσφαιρο
Στη πρώτη του έκθεση, ο Steven Taylor ανέφερε πως δεν υπήρχαν περιστατικά αλκοολισμού και πως, ακόμα και οπαδοί χωρίς εισιτήρια να είχαν μπει, η κερκίδα δεν είχε φτάσει καν κοντά στο όριο της χωρητικότητάς της.
Στη δεύτερη έκθεσή του, ο Taylor παρέθεσε 76 προτάσεις για την βελτίωση των σταδίων.
Αρχικά, πρότεινε την αντικατάσταση των θυρών ορθίων με αποκλειστικά καθήμενων, κάτι που γρήγορα έγινε νόμος.
Μαζί του, η απαγόρευση του αλκοόλ στα γήπεδα, η απομάκρυνση όλων των φραχτών (…), να γίνει επίκεντρο η καλύτερη και όχι η πιο μαζική αστυνόμευση, να εκμοντερνιστούν όλα τα συστήματα καμερών και να βελτιωθεί η συμπεριφορά των αστυνομικών προς τους οπαδούς.
Άλλωστε, σύμφωνα με τον Lord Justice Taylor, «αν συμπεριφέρεσαι στους ανθρώπους ως ζώα, θα συμπεριφέρονται ως ζώα».
Για τα μέτρα που ήθελε να περάσει η κυβέρνηση Thatcher, τόνισε πως «είναι σαν να προσπαθείς να ανοίξεις ένα καρύδι με σφυρί».
Η εφαρμογή των προτάσεων και τα λεφτά του Sky Sports
Μέχρι το 1994, οι προτάσεις του Taylor είχαν γίνει νόμος, η κυβέρνηση του John Major πια χρηματοδοτούσε τη κατασκευή νέων κερκίδων καθήμενων όπως το Kop στο Anfield και η Stretford End στο Old Trafford, ενώ τα περιστατικά βίας στο κορυφαίο επίπεδο άρχισαν σταδιακά να μειώνονται.
Το τελικό χτύπημα στον χουλιγκανισμό έδωσε ο, κατά τα άλλα στενός συνεργάτης της Thatcher, Chris Murdoch, όταν το δικό του SkyTV κέρδισε τη μάχη των τηλεοπτικών για τη νεοσύστατη Premier League.
H ανάγκη για την εξυγίανση του προϊόντος είχε πια και δικό του business plan, αφού μόνο με την απομάκρυνση του χουλιγκανισμού μία και καλή θα μπορούσε η λίγκα να μπει στα σπίτια των ποδοσφαιρόφιλων όλου του πλανήτη.
Το τελικό συμπέρασμα
Καμία Thatcher δεν έσωσε το αγγλικό ποδόσφαιρο. Η πάλαι ποτέ πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου στη πραγματικότητα μισούσε την ύπαρξή του.
Τα μέτρα που ήθελε να ακολουθήσει μπορούν να χαρακτηρισθούν μόνο ως ημίμετρα, από ένα άτομο με μηδενική επαφή με το άθλημα, που δεν γνωρίζει ή παραβλέπει όλες τις παραμέτρους του προβλήματος και επιχειρεί να το «σωπάσει», να το κρύψει κάτω από το χαλί, παρά να το φτιάξει.
Η αλλαγή στο ποδόσφαιρο της Αγγλίας ήρθε μετά την εφαρμογή των προτάσεων του Lord Justice Taylor, ενός ανθρώπου που με σεβασμό στη δουλειά του και στις χαμένες ανθρώπινες ζωές, δημιούργησε ένα πραγματικό ΠΛΑΝΟ. Το πραγματικό εγχειρίδιο κατά του χουλιγκανισμού.
Η σφραγίδα μπήκε από τις ίδιες τις ομάδες, όταν επιτέλους κατάλαβαν πως η ειρήνη θα φέρει την οικονομική ανάπτυξη. Δεν χάθηκε ποτέ η αντιπαλότητα στο αγγλικό ποδόσφαιρο, όπως δεν χάνονται πια και ανθρώπινες ζωές.
Για αυτό, στο επόμενο κρούσμα βίας στη χώρα μας, ας σκεφτούμε δεύτερη φορά πριν ξεστομίσουμε το παραδοσιακό μεν, βλακώδες δε, παραμύθι που εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη μετά τη τραγωδία του Heysel, και τη φοβερά ημιμαθή έκφραση «ε, ρε Thatcher που σας χρειάζεται…».
