34 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τη τραγωδία του Hillsborough και το Liverpool.gr ξετυλίγει το κουβάρι μιας πονεμένης ιστορίας γεμάτης δάκρυα, αίμα, ψέματα και διαφθορά.
Συμπλήρωση σήμερα 34 ετών από τη μέρα που το ρολόι της ζωής έπαψε να μετρά για 97 φιλάθλους της Liverpool. Ήταν ένα ηλιόλουστο μεσημέρι, στο Hillsborough Stadium, έδρα της Sheffield Wednesday, στο πλαίσιο των ημιτελικών του FA Cup.
Όταν περίπου πέντε λεπτά μετά την έναρξη, και με τη μπάλα να είναι στα πόδια των παικτών της Nottingham Forest, ένας άνδρας της αστυνομικής δύναμης του Sheffield μπήκε στον αγωνιστικό χώρο και είπε στον διαιτητή να διακόψει αμέσως την αναμέτρηση λόγω προβλημάτων στην εξέδρα της Leppings Lane, λίγοι μπορούσαν να φανταστούν το τι θα ακολουθούσε. Κι όμως, η καταστροφή εξελισσόταν επί τουλάχιστον μια ώρα, υπό την πλήρη επίβλεψη των αρμοδίων. Βήμα – βήμα, οι ζωές 97 ανθρώπων θα σταματούσαν πίσω από την εστία που για τόσο λίγο υπερασπίστηκε ο Bruce Grobelaar, και πολλαπλάσιες αυτών θα επηρεαζόντουσαν μια για πάντα.
Όλα ξεκίνησαν μία ώρα περίπου πριν τη σέντρα. Λόγω της λάθος διαχείρισης του αυξανόμενου πλήθους έξω από το γήπεδο, πολλοί ήταν αυτοί που είχαν βρεθεί να προσπαθούν να εισέλθουν στη κεντρική θύρα της εξέδρας της Leppings Lane. Ο ακραίος συνωστισμός που εν τέλει δημιουργήθηκε, ανάγκασε την αστυνομία και τον αρχηγό αυτής, David Duckenfield, να δράσει. Εν τέλει, το μόνο που κατάφερε ήταν να σφραγίσει τη μοίρα κάποιων απλών ανθρώπων που είχαν φύγει από τις οικογένειες τους για να παρακολουθήσουν ένα σπουδαίο αθλητικό γεγονός. Αντί να κατευθύνει το πλήθος προς τις δύο πλαϊνές θύρες, οι οποίες είχαν λίγο κόσμο μέσα εκείνη την ώρα, άνοιξε την έξοδο κινδύνου C (ενώ λίγα λεπτά μετά έδωσε την ίδια εντολή για τις Α και Β), επιτρέποντας σε ακόμα περισσότερο κόσμο – περίπου δύο χιλιάδες στον αριθμό – να κατευθυνθεί προς τη κεντρική θύρα. Συνήθως υπήρχαν αστυνομικοί στην είσοδο των θυρών που ανακατεύθυναν κόσμο σε άλλες όταν αυτές για τις οποίες ήταν αρμόδιοι γέμιζαν, όμως για λόγους ανεξήγητους αυτό δεν συνέβη στη Leppings Lane. Το αποτέλεσμα, όπως μαρτυρά και το φωτογραφικό υλικό της εποχής, ήταν σοκαριστικό. Ο χώρος ήταν τόσο λίγος στο μπροστινό μέρος, που οι περισσότεροι μέσα σε λίγα λεπτά βρέθηκαν υπό ασφυκτική πίεση. Οι φωτογραφίες – τις οποίες κανείς βρίσκει απλά κάνοντας ένα κλικ στο Google – είναι φρικιαστικές. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, οι οποίοι είχαν φύγει από τα σπίτια τους για να παρακολουθήσουν την αγαπημένη τους ομάδα, βρέθηκαν στο στόμα του λύκου, με τον φακό να τους δείχνει συμπιεσμένους στα κάγκελα, ημιλιπόθυμους, ή ακόμα και νεκρούς.
Πολλοί είχαν φύγει ακόμη και πριν την έναρξη του αγώνα. Στιγμές μετά, ξεκίνησαν οι πρώτοι φίλαθλοι να πηδάνε τα κάγκελα και να κάθονται ακριβώς πίσω από τη τελική γραμμή. Μόνο όταν πια ο διαιτητής διέκοψε το παιχνίδι, άνοιξε η αστυνομία τις πόρτες έκτακτης ανάγκης που οδηγούσαν στον αγωνιστικό χώρο. Μπορεί ο κόσμος σιγά – σιγά να άδειασε από το σημείο, όμως πια ήταν αργά. Κάποιοι σώθηκαν μετά από τις γενναίες προσπάθειες των υπόλοιπων φιλάθλων, όμως για 97 ανθρώπους όλα είχαν τελειώσει. Ρόλο σε αυτό έπαιξαν και οι εντολές στο ιατρικό προσωπικό να μην μπει με τα ασθενοφόρα στο γήπεδο, παρά να περιμένουν έξω και μάλιστα στην άλλη πλευρά του σταδίου. Μετά από πολύ ώρα έκαναν την εμφάνισή τους στον αγωνιστικό χώρο τρία από αυτά για να παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες σε όσους μπορούσαν να σωθούν. Την ίδια ώρα, πίσω στο σπίτι τα νέα έφθαναν για τραγωδία στο Hillsborough, με την υπόλοιπη μέρα να περνά με την προσμονή να γυρίσουν πίσω οι αγαπημένοι.
Οι επόμενες μέρες ήταν μουδιασμένες για την κοινωνία του Liverpool. Το Kop ντύθηκε από χιλιάδες κασκόλ, με κόσμο να συρρέει στο γήπεδο για να αποχαιρετήσει τα θύματα. Στο γυμναστήριο της ομάδας, στήθηκε η προσπάθεια της αστυνομίας για αναγνώριση των νεκρών. Οι αρμόδιοι είχαν φωτογραφίσει όλα τα ανώνυμα θύματα και οι οικογένειες των αγνοούμενων έφταναν εκεί, με την ελπίδα να μην δουν τα παιδιά, τα αδέρφια, τους/τις συζύγους τους εκεί. Όσο όμως η τραγωδία συνεχιζόταν, και ο αριθμός των νεκρών ανέβαινε, η αστυνομία του Sheffield, με την υποστήριξη της κυβέρνησης, είχε ξεκινήσει τη μεγαλύτερη υπόθεση απόκρυψης της αλήθειας που έχει σημειωθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ήδη λεπτά μετά το συμβάν, στα αυτιά του σχολιαστή του BBC, John Motson, έφταναν τα λόγια του Duckenfield, ο οποίος όριζε ως πηγή του προβλήματος τη διάρρηξη της πόρτας κινδύνου έξω από το γήπεδο από μεθυσμένους φιλάθλους χωρίς εισιτήριο! Αυτό μπορεί εν τέλει να το μάζεψε άνθρωπος της αστυνομίας λίγες μέρες μετά σε συνέντευξη τύπου για το συμβάν – ξεκαθαρίζοντας ότι ήταν καθαρά εντολή των δυνάμεων ασφαλείας το άνοιγμά της – όμως έδειχνε και πια θα ήταν η γραμμή που θα ακολουθούσαν οι υπεύθυνοι.
Κατευθείαν ξεκίνησε δικαστική έρευνα και για το συμβάν, αλλά κυρίως για τις ευθύνες της αστυνομίας σε αυτό. Σε μια απόφαση απόλυτης παράνοιας, οι δικαστικές αρχές έδωσαν εντολή η αστυνομία του Sheffield να συλλέξει στοιχεία από τους μάρτυρες! Όσοι έφταναν στη περιοχή για να καταθέσουν, άκουγαν από τους υπεύθυνους πως η κατάθεση θα γίνει γραπτώς και όχι σε τυπογραφική μηχανή, όπως ήταν σύνηθες. Αυτό συνέβη, καθώς η αστυνομία είχε αποφασίσει να φιλτράρει τις μαρτυρίες για να μην φανούν τα λάθη της στην υπόθεση. Αυτό που κάνει τη διαδικασία ακόμα πιο εξοργιστική, είναι η ομολογία πως οι δικαστικές αρχές γνώριζαν τι θα κάνει η αστυνομία, όμως «δεν περίμεναν να φιλτράνουν τα λεγόμενα των μαρτύρων σε τόσο μεγάλο βαθμό»!
Η έρευνα ολοκληρώθηκε και δημοσιεύθηκε το 1990 με τον ανώτατο δικαστή Peter Taylor να εμφανίζει ως κύρια υπεύθυνη την αστυνομία. Παρόλα αυτά, στις δικαστικές αίθουσες η συγκεκριμένη έρευνα δεν έφερε και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ο δικαστής Dr Stefan Propper, επικαλέστηκε έλλειψη στοιχείων για τις ευθύνες τις αστυνομίας πριν και κατά τη διάρκεια της καταστροφής. Όσον αφορά την αντίδραση μετά τη διακοπή, ο Propper έθεσε τις 3:15 (9 λεπτά μετά τη διακοπή) ως το χρονικό όριο μέχρι το οποίο «όλοι ήταν ήδη νεκροί ή εγκεφαλικά νεκροί», και ως εκ τούτου η απόφαση να μην μπουν ασθενοφόρα στο γήπεδο κρίθηκε ως μια που δεν άξιζε έρευνας. Αυτό εξόργισε ακόμα παραπάνω τις οικογένειες. Πιο γνωστή είναι η ιστορία της Anne Williams, της «πραγματικής σιδηρούς κυρίας» σύμφωνα με τον λαό του Merseyside, η οποία για χρόνια πάλευε για να αποδείξει πως ο γιος της ήταν ήταν ζωντανός λίγα λεπτά πριν τις 3:30. Μάλιστα, είχε την μαρτυρία ενός γιατρού και φιλάθλου της Liverpool που έδινε τις πρώτες βοήθειες στον γιο της. Εκείνος μπορεί να μην θυμόταν ακριβώς την ώρα, όμως ήξερε ότι ήταν μετά τις 3:15, ενώ θυμόταν και την είσοδο ενός ασθενοφόρου στο γήπεδο. Οι αρχές απέρριπταν αυτή τη πιθανότητα, καθώς υποστήριζαν πως μόνο δύο ασθενοφόρα μπήκαν στο γήπεδο και αυτά ήταν πριν το χρονικό όριο του Propper. Βέβαια, όπως αποδείχθηκε από πλάνα του BBC, αυτό ήταν ακόμα ένα ψέμα, αφού ένα τρίτο μπήκε στο γήπεδο στις 3:27.
Η δίκη ολοκληρώθηκε το 1991, με την τελική ετυμηγορία να κάνει λόγο για «ατύχημα», προς απογοήτευση των οικογενειών. Η υπόθεση πήγε να ξανανοίξει το 1997 έπειτα από υποσχέσεις του νεοεκλεγμένου εργατικού κόμματος, όμως όποιες ελπίδες υπήρχαν εξανεμίστηκαν γρήγορα, αφού οι δικαστές έκριναν πως δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία που δικαιολογούσαν την επανέναρξη οποιασδήποτε δίκης. Αυτή η απόφαση ήρθε από τον δικαστή Stuart-Smith, ο οποίος σε συνάντηση με τις οικογένειες, ειρωνεύθηκε τα θύματα, ρωτώντας αν «θα έρθουν κι άλλοι στη συνάντηση ή είναι απλά έθιμο ανάμεσα στους φιλάθλους σας να είστε αργοπορημένοι;», εννοώντας προφανώς πως πολλοί οπαδοί άργησαν να πάνε στο Hillsborough και έτσι δημιούργησαν τον συνωστισμό. Προφανώς, η πόλη του Liverpool ούτε τώρα ήταν ικανοποιημένη.
Τα επόμενα χρόνια οι φωνές γινόντουσαν όλο και πιο δυνατές. Σε αγώνα κυπέλλου με την Arsenal το 2006, οι φίλαθλοι του Kop δημιούργησαν κορεό που έγραφε «THE TRUTH» (μετ. Η ΑΛΗΘΕΙΑ), αντικρούοντας το διάσημο πρωτοσέλιδο της Sun την ημέρα μετά τη καταστροφή, ενώ το κράτησαν ψηλά για έξι λεπτά, συνοδεύοντάς το με το σύνθημα «Justice for the 96» (μετ. Δικαιοσύνη για τους 96). Μια τέτοια στιγμή αγανάκτησης ήρθε στο μνημόσυνο του 2009, όταν η ομιλία του τότε Υπουργού Πολιτισμού (και οπαδού της Everton), Andy Burnham διακόπηκε από το ίδιο σύνθημα, που πια δεν ήταν αίτημα, αλλά απαίτηση. Σαν τέτοια τη δέχθηκε και ο Burnham και με την υποστήριξη της Υπουργού Δικαιοσύνης, Maria Eagle, πρότεινε τη δημιουργία του Hillsborough Independent Panel (μετ. Ανεξάρτητο Πάνελ του Hillsborough), με κύριο σκοπό αυτού την επανέναρξη των ερευνών και την δημοσιοποίηση των κρυφών αρχείων.
Η νέα έρευνα ξεκίνησε το 2009 και ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα, όταν στην ιστοσελίδα του πάνελ ανέβηκαν πάνω από 450 χιλιάδες σελίδες εγγράφων από 85 διαφορετικούς οργανισμούς. Τα ευρήματα ήταν σοκαριστικά, όμως πλήρως αναμενόμενα. Στοιχεία έδειχναν ότι αν η αντίδραση ήταν σωστή, 41 άτομα θα ζούσαν ακόμα. Από τις μαρτυρίες, 164 είχαν αλλαχθεί, 116 εκ των οποίων ήταν εντελώς διαφορετικές από τις κανονικές. Η αστυνομία είχε ελέγξει τους νεκρούς, μέχρι και παιδιά, για αλκοόλ και ναρκωτικές ουσίες, ενώ είχαν ψάξει και τα μητρώα τους, σε μια απόπειρα να μειώσουν την εικόνα τους στη συνείδηση του ευρύ κοινού. Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν να ξανανοίξει και δικαστικά η υπόθεση. Η στιγμή για την δικαίωση έφτασε το 2016, όταν πια οι θάνατοι χαρακτηρίσθηκαν ως «δολοφονίες».
Το Hillsborough έφερε μια νέα εποχή για το αγγλικό ποδόσφαιρο. Βασιζόμενοι πάνω στην έκθεση Taylor και με την ιδέα της ανάπτυξης του προϊόντος και έξω από τα σύνορα, οι ομάδες της χώρας πήραν αποφάσεις για ριζικές αλλαγές. Μπορεί η Margaret Thatcher, ειδικά στη χώρα μας, να καρπώθηκε τη πάταξη του χουλιγκανισμού και την άνθιση του Βρετανικού ποδοσφαίρου, όμως η πραγματικότητα λέει πως οι ομάδες ήταν αυτές που έκαναν πια συντονισμένες προσπάθειες με τις αλλαγές στις συνθήκες στα γήπεδα, τη δημιουργία επίσημων λεσχών φίλων κτλ. Η αλήθεια είναι, πως η πάλαι ποτέ πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου άφησε το στίγμα της στο ποδόσφαιρο της χώρας. Δεν το άλλαξε, όμως, προς το καλύτερο, δεν έκανε σημαντικές προτάσεις για την εξυγίανσή του. Η απόφαση για τη τιμωρία των αγγλικών ομάδων στον απόηχο του Heysel ουδέποτε ήρθε από εκείνη. Στο μυαλό της το άθλημα ήταν παραπάνω ένα βάρος και επιδίωκε την πλήρη υποβάθμισή του, μαζί με τους «υπανθρώπους» που το υπηρετούσαν. Ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο συνέδεσε το όνομά της με το ποδόσφαιρο, ήταν οι εμετικές προσπάθειες της για τη συγκάλυψη της αλήθειας.
Αμέσως μετά την απόφαση για την αλλαγή του τρόπου θανάτου των θυμάτων, η συγκέντρωση των οικογενειών (και όχι μόνο) γύρισε στους υπεύθυνους, οι οποίοι τώρα έπρεπε να τιμωρηθούν. Αυτό, δεν έγινε ποτέ. Οι πιθανότητες είναι πως δεν θα συμβεί και ποτέ. Ήδη ο Duckenfield έχει αθωωθεί για τη δολοφονία 95 ανθρώπων (οι δύο ακόμη πέθαναν αρκετά χρόνια μετά τα γεγονότα). Η μάχη για την δικαιοσύνη των 97, πλέον, νεκρών του Hillsborough δεν έχει όμως σταματήσει. Και ούτε πρόκειται. Οι οικογένειες πάλεψαν κόντρα σε ένα διεφθαρμένο σύστημα επί 27 χρόνια. Κέρδισαν. Γιατί αυτό έπρεπε να κάνουν. Τώρα, λόγω της ανικανότητας του συστήματος αυτού, πρέπει να ξαναμπούν στη μάχη. Ίσως και να μην κερδίσουν στις δικαστικές αίθουσες. Αυτό, θα αποτελεί την μεγαλύτερη αδικία για τους χαμένους αδερφούς και αδερφές μας που δολοφονήθηκαν ένα ηλιόλουστο μεσημέρι στο Hillsborough του Sheffield. Γιατί είναι πολύ σκληρό να έχεις δίκιο, να αποδεικνύεται ότι έχεις δίκιο, όμως εν τέλει να μην υπάρχει καμία συνέπεια. Καμία τιμωρία. Γιατί η δικαιοσύνη κατά το ήμισυ, είναι η μεγαλύτερη δυνατή αδικία.
Όπως το 2009. Η απόλυτη δικαιοσύνη για τους 97 δεν είναι αίτημα. Είναι ΑΠΑΙΤΗΣΗ.
JUSTICE FOR THE 97.
